Jeżeli kiedykolwiek poszukiwałeś finansowania dla swojego projektu, mogłeś spotkać się z umową przewłaszczenia na zabezpieczenie. Umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie od wielu lat funkcjonuje w obrocie prawnym jako forma zabezpieczenia spłaty zobowiązań, konkurencyjna wobec innych sposobów zabezpieczenia spłaty długu znanych z Kodeksu Cywilnego. W dzisiejszym wpisie przyjrzymy się bliżej konstrukcji prawnej znanej w obrocie gospodarczym pod nazwą przewłaszczenia na zabezpieczenie i zastanowimy się nad popularnością tego modelu zabezpieczenia wykonania umów. Z tego wpisu dowiesz się, kiedy zawiera się umowę przewłaszczenia na zabezpieczenie, co może być przedmiotem przewłaszczenia na zabezpieczenie oraz w jakich sytuacjach biznesowych warto pomyśleć o takiej formie zabezpieczenia długu. Zaciekawiony? Zapraszam do dalszej lektury!

Czym właściwie jest umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie?

Przewłaszczenie na zabezpieczenie. Tutaj sama nazwa podpowiada nam, na czym polega ten rodzaj umowy. Najprościej mówiąc, umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie to umowa, w ramach której dochodzi do przeniesienia własności rzeczy lub praw majątkowych w celu zabezpieczenia spłaty długu. Rozbijając obiegową nazwę umowy na dwie części mamy „Przewłaszczenie” czyli przeniesienie własności oraz „na zabezpieczenie” czyli w celu zabezpieczenia wykonania umowy – najczęściej chodzi o spłatę zaciąganego lub już wcześniej zaciągniętego długu.

Od strony prawnej umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie jest umową nienazwaną, czyli taką, której funkcjonowanie nie zostało uregulowane wprost przez kodeks cywilny. Stosunek przewłaszczenia na zabezpieczenie składa się tak naprawdę z dwóch elementów – powierniczego przeniesienia własności (przewłaszczenia) oraz zwrotnego przekazania rzeczy do używania i dyspozycji pierwotnego właściciela. Umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie jest umową powierniczą, co oznacza, że chociaż doszło do przeniesienia własności, nie mamy tutaj do czynienia z definitywną sprzedażą rzeczy lub prawa – przeniesienie własności następuje tylko w celu zabezpieczenia spłaty długu, po spłacie długu własność wróci do pierwotnego właściciela rzeczy, dlatego mówimy o powierniczym charakterze umowy.

Co jest przedmiotem umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie?

Przedmiotem umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie jest udzielenie zabezpieczenia drugiej stronie umowy poprzez powiernicze przeniesienie własności rzeczy lub praw majątkowych na osobę przyjmującą zabezpieczenie udzielone w tej formie. Zbyt prawniczo… można to opisać prościej i tak to trzeba zrobić, bo znajdujemy się na portalu internetowym dla biznesu a nie na sali wykładowej wypełnionej prawnikami. Wyjaśnijmy więc na przykładzie jak to działa:

Wyobraźmy sobie Krzyśka, który szuka finansowania dla swojego biznesu. Nie ma zdolności kredytowej bo dopiero rusza ze swoim projektem i nie ma czym pochwalić się przed bankiem, który zanim udzieli kredytu, weryfikuje księgi handlowe Krzyśka i sprawdza, czy jest on w stanie spłacić zaciągnięte zobowiązanie. Krzysiek skierował się do swojego kolegi Andrzeja, który zgodził się pożyczyć mu 100 000 złotych na rozwój firmy. Zabezpieczeniem dla udzielonej pożyczki jest przewłaszczenie na zabezpieczenie samochodu należącego do Krzyśka. Andrzej i Krzysiek podpisali umowę pożyczki na kwotę 100 000 złotych. Panowie podpisali również umowę przewłaszczenia na zabezpieczenie, na mocy której, Krzysiek przeniósł własność samochodu na Andrzeja a Andrzej zobowiązał się pozwolić Krzyśkowi na korzystanie z samochodu w czasie trwania umowy, Jednakże, jeżeli Krzysiek nie spłaci zaciągniętej pożyczki w terminie, Andrzej będzie mógł skorzystać z zabezpieczenia a własność samochodu, która do tej pory ma charakter powierniczy (Andrzej nie kupił pojazdu, przyjął tylko własność na zabezpieczenie spłaty długu) stanie się własnością Andrzeja i Andrzej będzie mógł odebrać Krzyśkowi pojazd a następnie go sprzedać.

Umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie znacząco upraszcza proces zaspokajania wierzyciela z przedmiotu zabezpieczenia i eliminuje „wąskie gardło” w postaci dochodzenia roszczeń przed sądem. Umowa tego rodzaju jest stosowana na szeroką skalę wszędzie tam, gdzie istnieje duże ryzyko niewypłacalności dłużnika.

Na jakich aktywach można dokonać przewłaszczenia na zabezpieczenie?

Katalog aktywów (składników majątkowych) na których można ustanowić zabezpieczenie majątkowe w postaci przeniesienia własności w celu zabezpieczenia jest praktycznie nieograniczony. Przedmiotem zabezpieczenia mogą być zarówno rzeczy ruchome jak i nieruchomości. Przedmiotem zabezpieczania mogą być również prawa np. autorskie prawa majątkowe lub wierzytelności. Poniżej prezentuję przykładową listę praw i rzeczy, które mogą stanowić przedmiot zabezpieczenia przy umowie przeniesienia własności na zabezpieczenie:

• Nieruchomość

• udziały w spółce z o. o.

• akcje spółki akcyjnej, spółki komandytowo – akcyjnej lub prostej spółki akcyjnej

• maszyny produkcyjne

• samochody osobowe i ciężarowe

• przedsiębiorstwo

• autorskie prawa majątkowe

• wierzytelności

W jakiej formie zawieramy umowę przewłaszczenia na zabezpieczenie?

Najprościej mówiąc, forma umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie zależy od rzeczy, która stanowi przedmiot zabezpieczenia. Jeżeli przedmiotem zabezpieczenia jest samochód, wystarczająca jest forma pisemna. W przypadku udziałów w spółce z o. o. wystarczająca będzie forma pisemna z podpisem notarialnie poświadczonym a jeżeli transakcja przewłaszczenia na zabezpieczenie dotyczy nieruchomości, niezbędne będzie dokonanie przeniesienia własności w formie aktu notarialnego.

Niezależnie od minimalnych wymogów prawnych co do formy umowy, warto zadbać aby umowa była zawarta w formie „z datą pewną” – w praktyce najprościej uzyskać datę pewną podpisując umowę i poświadczając notarialnie podpis pod jej treścią. Nawet jeżeli prawo wymaga jedynie zwykłej formy pisemnej, posiadanie formy „mocniejszej” może rozwiązać wiele problemów w przyszłości. Jeżeli mamy umowę pisemną to w przypadku problemów z jej wykonaniem może pojawić się zarzut, że została ona antydatowana – czyli po prostu podpisana w innej dacie, albo że podpisy pod umową zostały sfałszowane. Aby uniknąć takich kłopotów warto zainwestować w poświadczenie podpisów pod umową przez notariusza nawet wtedy, gdy nie wymaga tego prawo. W ten sposób uzyskujemy pewność, że obie strony umowy złożyły pod nią własnoręczne podpisy a tożsamość stron i, co ważne, datę podpisania umowy potwierdziła „zaufana trzecia strona” w postaci notariusza.

Jak wykorzystać umowę przewłaszczenia na zabezpieczenie w biznesie?

Umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie może okazać się bardzo przydatna, zarówno w sytuacji gdy pożyczasz środki na finansowanie własnego biznesu, jak też w sytuacji gdy to Ty finansujesz biznes innego przedsiębiorcy. Co ciekawe, umowę przewłaszczenia na zabezpieczenie można zawrzeć nie tylko „przy okazji” zawierania umowy pożyczki. Finansowanie innego przedsiębiorcy to pojęcie dużo szersze niż tylko tradycyjna pożyczka znana z kodeksu cywilnego. Umową przewłaszczenia na zabezpieczenie możemy chronić nasze interesy w sytuacji współpracy z kontrahentem, o którym wiemy, że ma problemy z terminową zapłatą za towar przekazany mu w ramach tzw. kredytu kupieckiego czyli sprzedaży z odroczonym terminem płatności. Co ważne, umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie może zostać zawarta po powstaniu długu, więc jeżeli widzimy, że kontrahent ma poważne kłopoty, możemy poprosić o udzielenie zabezpieczenia w takiej formie – oczywiście jeżeli chcemy dalej pracować z tym kontrahentem.

Podsumowując – umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie to jedna z form pozakodeksowego zabezpieczenia spłaty zobowiązań umownych. Jest to forma bardzo wygodna i jednocześnie elastyczna, co spowodowało, że jest szeroko stosowana w obrocie prawnym.

Z tego artykułu warto zapamiętać, że:

• umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie to umowa nienazwana

• umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie to umowa o charakterze powierniczym

• umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie może stanowić realną alternatywę dla innych sposobów zabezpieczenia wykonania umów, takich jak poręczenie, zabezpieczenie wekslowe czy zastaw;

• umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie funkcjonuje z powodzeniem w wielu sektorach gospodarki, jest też stosowana przez instytucje finansowe (w tym również banki) jako instrument zabezpieczający np. umowy pożyczek i kredytów;

• celem zawarcia umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie jest zabezpieczenie zapłaty długu poprzez przeniesienie własności rzeczy stanowiącej zabezpieczenie zapłaty